| Bullying w szkole – czym jest? |
Termin bullying stosowany jest od stosunkowo niedawna. Słowo bullying po polsku oznacza zastraszanie, nękanie, prześladowanie. Psycholodzy i pedagodzy porównują ten rodzaj przemocy do mobbingu.
Bullying w szkole – czym jest?
Bullying w szkole to inaczej przemoc rówieśnicza, polegająca m.in. na tyranizowaniu, zastraszaniu, prześladowaniu czy napastowaniu drugiej osoby. Może objawiać się biciem, kopaniem, pluciem, wyzwiskami czy naśmiewaniem się z ofiary, a także rozsiewaniem o niej plotek, zmuszaniem do wykonywania upokarzających czynności czy publikowaniem o niej w sieci nieprawdziwych informacji lub ośmieszających zdjęć. Bullying w szkole dotyczy zarówno sfery fizycznej, jak i psychicznej oraz społecznej – w każdym przypadku jest równie niebezpieczny i szkodliwy.
Istnieją trzy charakterystyczne cechy, które pozwalają określić, czy daną sytuację związaną agresją rówieśniczą można traktować w kategoriach bullyingu. Chodzi o:
•intencjonalność, czyli fakt, że sprawca dopuszcza się negatywnych działań celowo, z premedytacją oraz z zamiarem skrzywdzenia kogoś;
powtarzalność, czyli długotrwałe działania sprawcy i powtarzające się akty agresji wobec tej samej ofiary;
nierównowagę sił pomiędzy sprawcą a ofiarą.
Bullying w szkole ma zawsze na celu wywołanie u ofiary szkód psychicznych lub fizycznych, sprawienie przykrości i wywołanie cierpienia. Bywa, że skala tych działań jest ogromna, a poniesione przez ofiarę koszty mogą zaskoczyć samych sprawców bullyingu.
Bullying może przyjmować różne formy:
fizyczną, najprostszą do rozpoznania. Do bullyingu fizycznego dochodzi wtedy, gdy ktoś popycha, kopie, uderza, bije, pluje, zamyka w pomieszczeniach lub w inny sposób narusza granice fizyczne drugiej osoby. O bullyingu fizycznym mówimy także wtedy, gdy ktoś zabiera, chowa lub niszczy rzeczy należące do drugiej osoby.
werbalną występującą najczęściej. Bullying werbalny jest szybki, bezpośredni i łatwy do zastosowania. Przykładami bullyingu werbalnego są: wyzywanie, przedrzeźnianie, obrażanie, grożenie, złośliwe żarty, ośmieszanie, szantażowanie, plotkowanie, mówienie kłamstw o drugiej osobie.
relacyjną czyli emocjonalną, bez użycia słów i kontaktu fizycznego – najtrudniejsza do rozpoznania i w opiniach uczennic/uczniów najbardziej raniąca. Ta forma bullyingu nie pozostawia ran na zewnątrz, ale rani od środka, sprawia, że dotknięta osoba zaczyna źle myśleć o sobie. Przykładami takiego traktowania są: wrogie gesty, miny, celowe wykluczanie kogoś z grupy, niezauważanie, pomijanie, izolacja, manipulowanie związkami przyjaźni.
cyberbullyingu to bullying z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Internet, telefony, media społecznościowe). Pozwala zachować anonimowość osobom, które stosują bullying. Taka forma bullyingu obejmuje między innymi wysyłanie obraźliwych wiadomości, publikowanie informacji, filmów i zdjęć bez zgody drugiej osoby, żarty w Internecie, publikowanie plotek online, podszywanie się pod kogoś w sieci, wykluczanie z grupy.
Kim są ofiary, sprawcy i świadkowie bullyingu?
W akcie bullyingu bierze udział kilka lub kilkanaście osób: sprawca, ofiara oraz świadkowie. Każda z nich pełni inną rolę i ma bezpośredni lub pośredni wpływ na tę sytuację.
Ofiary bullyingu
Ofiarami bullyingu padają najczęściej dzieci i nastolatkowe o niskim poczuciu własnej wartości, nieśmiali, cisi, borykający się z lękami oraz doświadczający trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych. Nie oznacza to jednak, że osób śmiałych i towarzyskich nigdy nie dotykają akty przemocy fizycznej lub psychicznej w szkole. Na bullying może być narażony każdy uczeń, bez względu na płeć oraz charakter.
Ofiara reaguje na agresywne zachowania w sposób pasywny. Przeważnie nie mówi o swoich doświadczeniach i nie szuka pomocy u osób dorosłych, aby nie wyjść na donosiciela. Przemoc wpływa negatywnie na jej wyniki w nauce. Z lęku przed spotkaniem swoich oprawców, często chodzi na wagary. Może wykazywać objawy nerwicy i agresji. Pojawiają się u niej również dolegliwości fizyczne, takie jak ból brzucha i głowy, bezsenność, utrata apetytu.
Sprawcy bullyingu
Sprawcami bullyingu są zarówno chłopcy, jak i dziewczęta. Z badań wynika, że chłopcy znacznie częściej stosują bullying fizyczny, skierowany w innych uczniów i uczennice. W tym przypadku oprawca jest silniejszy psychicznie i fizycznie od swojej ofiary, a nierzadko również starszy. Ma on silną potrzebę dominowania nad innymi, jest impulsywny, pozbawiony empatii, a przemoc postrzega w sposób pozytywny. Wykorzystuje ją najczęściej do osiągania swoich celów oraz pragnie podziwu. Otacza go kilku przyjaciół, którzy w bullyingu pełnią funkcję pomocniczą, np. podżegają agresora do dręczenia ofiary, wzmacniają jego zachowania, a także wykonują polecenia. To zapewnia im wysoką pozycję w grupie.
Dziewczęta częściej stosują bullying psychiczny, skierowany w inne uczennice z ich grupy wiekowej. Jedną z najpowszechniejszych form zachowań bullyingowych wśród dziewczyn jest wykluczenie ofiary z kręgu znajomych.
Świadkowie bullyingu
Sprawca i ofiara bullyingu to nie jedyne osoby, które biorą udział w akcie przemocy. Pośrednią rolę odgrywają także świadkowie. Nie angażują się oni w zachowania agresywne, ale uczestniczą w nich jako obserwatorzy oraz mają tego świadomość. Część z nich może stawać po stronie oprawcy i popierać przemoc przez śmianie się z ofiary, czy żywe zaciekawienie sytuacją. Inna grupa świadków to osoby, które nie wykazują zainteresowania i choć widzą, że ofiara potrzebuje pomocy, nie czują potrzeby, aby jej udzielić. Istnieją również świadkowie, którzy chcieliby pomóc i nie zgadzają się z przemocą, ale nie podejmują żadnych działań z lęku przed staniem się kolejną ofiarą agresora. Ostatnia grupa to obrońcy, który starają się udzielić pomocy.
Na podstawie badań i danych Instytutu Badań Edukacyjnych:
30% przypadków przemocy jest zgłaszane przez dzieci (dodatkowo boją się rozpoznania jako donosiciel),
35% uczniów podczas edukacji pada ofiarą bullingu (9% doświadcza go przez okres nawet do 7-9lat).
•64,6% (dwóch na trzech) uczniów czuło, że inni uczniowie negatywnie mówili „za ich plecami”,
•55,4% (ponad połowa) uczniów była obrażana lub wyśmiewana,
•55,8% (ponad połowa) uczniów przyznała, że czuła się specjalnie wykluczona z grona znajomych,
•45,1 % uczniów stwierdziło, że doświadczyli żartowania na swój temat w celu sprawienia przykrości,
•44,7% uczniów doświadczyło oczernianie i oskarżenie o rzeczy, których nigdy nie zrobili,
•41,6 % (czterech na dziesięciu) uczniów doświadczyło usunięcie z grup dyskusyjnych, gdzie byli inni koledzy/koleżanki z klasy,
•38,7% uczniów nie było zapraszanych na urodziny innych osób.
Bullying w szkole jako przemoc jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem. Często rzutują na dalsze dorosłe życie.
Bullying w szkole – skutki:
- sprawia, że dziecko staje się lękliwe, napięte i zestresowane,
- wpływa negatywnie na wyniki w nauce,
- znacząco obniża samoocenę i niszczy poczucie własnej wartości,
- odbiera poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie,
- wzbudza w dziecku silne poczucie osamotnienia,
- może prowadzić do fobii szkolnej,
- często jest przyczyną rozwoju depresji lub zaburzeń lękowych.
Dzieci i młodzież (do 18 r. ż.) mogą skorzystać z bezpłatnych konsultacji telefonicznych oraz wiadomości online. 116 111 to bezpłatny i anonimowy numer telefonu, na który mogą oni dzwonić od poniedziałku do niedzieli w godzinach 12.00-2.00 oraz kontaktować się online 116111.pl.
Rodzice, opiekunowie, nauczyciele, którzy podejrzewają lub stwierdzają doświadczania przez dzieci i młodzież agresji i przemocy w szkole, cyberprzemocy i zagrożeń związanych z nowymi technologiami, kontaktu z substancjami psychoaktywnymi, uzależnień, depresji, myśli samobójczych lub zaburzeń odżywiania mogą skorzystać z porad specjalistów pod numerem telefonu (bezpłatny i anonimowy) 800 100 100 (od poniedziałku do piątku w godzinach 12.00-15.00) lub online przez stronę www.800100100.pl.
Źródła:
goWork.pl
spokojwglowie.pl
bezpiecznaszkola.men.gov.pl
sygnalista24.info